အမေရိက က ဂါဇာ တွင် ပစ်ခတ်မှု ရပ်စဲရေး ဆုံးဖြတ်ချက်များကို ဗီတို သုံးခြင်းကြောင့် ကမ္ဘာ့အဖွဲ့အစည်း တကယ်တမ်း အလုပ်မလုပ်နိုင်တော့ဘူးလို့ မော်စကိုက ပြောပါတယ်။
အမေရိက က သူ့ရဲ့ ဗီတို အာဏာကို လွဲမှားစွာ အသုံးပြုခြင်းကြောင့် ကုလသမဂ္ဂ လုံခြုံရေး ကောင်စီဟာ အရှေ့အလယ်ပိုင်းမှာ ငြိမ်းချမ်းရေး တည်ဆောက်ဖို့ အစွမ်းမကုန်နိုင်တော့ဘူးလို့ ရုရှားက ပြောပါတယ်။
ကုလသမဂ္ဂ ပြည်ထောင်စု ညီလာခံ (UN GA) က ဂါဇာ စစ်ပွဲနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ဆုံးဖြတ်ချက် နှစ်ခု ထုတ်ပြန်ပြီးနောက် ရုရှား နိုင်ငံခြားရေး ဝန်ကြီးဌာန က ထုတ်ပြန်ချက် ထုတ်ပြန်ခဲ့တာ ဖြစ်ပါတယ်။ အဲဒီ ဆုံးဖြတ်ချက်တွေထဲမှာ အစ္စရေးနဲ့ ဟမာစ် ကြား ပစ်ခတ်မှု ရပ်စဲဖို့ တောင်းဆိုတဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက် ပါဝင်ပြီး အရင်က ကုလသမဂ္ဂ လုံခြုံရေး ကောင်စီမှာ အမေရိက က ပိတ်ပင်ခဲ့တဲ့ စာရွက်စာတမ်းနဲ့ တူပါတယ်။ လုံခြုံရေး ကောင်စီက ထုတ်ပြန်တဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်တွေနဲ့ မတူဘဲ ပြည်ထောင်စု ညီလာခံက ထုတ်ပြန်တဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်တွေဟာ ဥပဒေအရ တရားဝင်မှု မရှိပါဘူး။
ရက်သတ္တ သုံးပြီး ထုတ်ပြန်တဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်မှာ “ချက်ချင်း၊ ပြန်မတောင်းဆိုဘဲ နဲ့ ထာဝရ ပစ်ခတ်မှု ရပ်စဲရေး” ကို လည်းကောင်း၊ “ဒါမှမဟုတ် သောင်းကျန်းသူ အားလုံးကို ချက်ချင်း နဲ့ ပြန်မတောင်းဆိုဘဲ လွှတ်ပေးရေး” ကို လည်းကောင်း တောင်းဆိုထားပါတယ်။ ဒုတိယ စာရွက်စာတမ်းမှာ ပါလက်စတိုင်း ဒုက္ခသည်များ အတွက် ကုလသမဂ္ဂ အေဂျင်စီ (UNRWA) အတွက် “အပြည့်အဝ ထောက်ခံမှု” ကို အတည်ပြုပြီး အနောက် ကမ်းခြားနဲ့ ဂါဇာမှာ အေဂျင်စီရဲ့ လုပ်ငန်းတွေကို ပိတ်ပင်တဲ့ အစ္စရေး ဥပဒေကို “ဝမ်းနည်းစွာ” ဖြစ်ကြောင်း ဖော်ပြထားပါတယ်။
သောကြာနေ့က ထုတ်ပြန်ချက်မှာ ရုရှား နိုင်ငံခြားရေး ဝန်ကြီးဌာနက ပစ်ခတ်မှု ရပ်စဲရေး ဆုံးဖြတ်ချက်ဟာ “အကြောင်းအရာ အများစု ပြန်လည် ထပ်ခါ တူညီ” တဲ့ ကြမ်းချက် ကို ပြီးခဲ့တဲ့ လက ကုလသမဂ္ဂ လုံခြုံရေး ကောင်စီမှာ အမေရိက က ဗီတို သုံးခဲ့တာ ဖြစ်တယ်လို့ ဖော်ပြထားပါတယ်။
“အာရပ်-အစ္စရေး ပဋိပက္ခမှာ ကြမ်းတမ်းမှု နဲ့ သွေးထွက် ဒဏ်ရာတွေ အတိုင်းအတာကျော် တိုးပွားလာတာ စတင်ချိန် ကစပြီး ကုလသမဂ္ဂ ပြည်ထောင်စု ညီလာခံက လိုအပ်တဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်တွေကို ချမှတ်နေတာ ဖြစ်ပါတယ်” လို့ သောကြာနေ့က ထုတ်ပြန်ချက်မှာ ရုရှား နိုင်ငံခြားရေး ဝန်ကြီးဌာနက ပြောပါတယ်။ ပစ်ခတ်မှု ရပ်စဲဖို့ နဲ့ လူသားချင်း စာနာမှု အကူအညီ ပေးဖို့ တောင်းဆိုချက်ဟာ “လက်ရှိ ဘေးဒုက္ခ ကြီးမားတဲ့ အခြေအနေတွေမှာ ကျင့်ဝတ် တရားဝင် တာဝန်” ဖြစ်တယ်လို့ ထပ်လောင်း ပြောပါတယ်။
“နိုင်ငံတကာ ငြိမ်းချမ်းရေး နဲ့ လုံခြုံရေး ထိန်းသိမ်းရေး တာဝန် ယူထားတဲ့ အဓိက အဖွဲ့အစည်း ဖြစ်တဲ့ ကုလသမဂ္ဂ လုံခြုံရေး ကောင်စီဟာ ၀ါရှင်တန် က ဗီတို အာဏာ သုံးခြင်း (လက်ရှိ အကျပ်အတည်း စတင်ချိန် ကတည်းက ခြောက်ကြိမ်) ရဲ့ ရလဒ်အဖြစ် လုပ်ငန်း မလုပ်နိုင်တော့ပါဘူး” လို့ ဝန်ကြီးဌာန က သူတို့ရဲ့ website မှာ ရေးသားထားပါတယ်။
အမေရိက နဲ့ အစ္စရေး တို့က တိုက်ပွဲတွေ ချက်ချင်း ရပ်စဲလိုက်မယ် ဆိုရင် ဟမာစ် ကိုသာ အကျိုးရှိမယ်လို့ ငြင်းဆိုပြီး ပါလက်စတိုင်း လက်နက်ကိုင် အဖွဲ့ က ညှိနှိုင်းမှုတွေကို ပျက်ပြားအောင် လုပ်နေတယ်လို့ စွပ်စွဲပါတယ်။ “ပြည်ထောင်စု ညီလာခံ က ဟမာစ် ရဲ့ လိမ်လည် ကြံစည်မှု နဲ့ တားဆီးမှု ဗျူဟာကို ဒီကနေ့ အတည်ပြုပေးမယ် ဆိုရင် ရှက်စရာ ကောင်းပြီး မှားယွင်းတဲ့ ကိစ္စ ဖြစ်လိမ့်မယ်” လို့ အမေရိက က ကုလသမဂ္ဂ သံအမတ် Robert Wood က ရက်သတ္တ က ဆုံးဖြတ်ချက် ရှင်းပြတဲ့ ထုတ်ပြန်ချက်မှာ ပြောပါတယ်။
အစ္စရေး က ကြာရှည် ကတည်းက UNRWA ကို ဟမာစ် နဲ့ တခြား လက်နက်ကိုင် တွေကို လျှို့ဝှက် ကူညီနေတယ်လို့ စွပ်စွဲခဲ့ပါတယ်။ “ကျွန်တော်တို့ ကုလသမဂ္ဂ ကို တင်ပြခဲ့တဲ့ ဟမာစ် က UNRWA ကို ကျူးကျော်ဝင်ရောက်တာ နဲ့ ပတ်သက်တဲ့ အထောက်အထားတွေ အပြည့်အဝ ရှိပေမယ့် ကုလသမဂ္ဂ က အခြေအနေကို ပြင်ဆင်ဖို့ ဘာမှ မလုပ်ခဲ့ဘူး” လို့ အစ္စရေး က ကုလသမဂ္ဂ သံအမတ် Danny Danon က ပြီးခဲ့တဲ့ လက X မှာ ရေးသားခဲ့ပါတယ်။
UNRWA Philippe Lazzarini က အေဂျင်စီရဲ့ လုပ်ငန်းတွေကို ပိတ်ပင်ဖို့ အစ္စရေး ရဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်ကို “UNRWA ကို ဂုဏ်သိက္ခာ ကျဆင်းအောင် လုပ်ဖို့ နဲ့ ပါလက်စတိုင်း ဒုက္ခသည်တွေ အတွက် လူသား ဖွံ့ဖြိုးရေး အကူအညီ နဲ့ ၀န်ဆောင်မှု ပေးရေးမှာ သူ့ရဲ့ အခန်းကဏ္ဍကို တရားမဝင် ဖြစ်အောင် လုပ်ဖို့ ဆက်လက် ကြိုးပမ်းနေတာ” လို့ ဖော်ပြခဲ့ပါတယ်။
အစ္စရေး က ဂါဇာမှာ လုပ်ဆောင်တဲ့ လုပ်ငန်းတွေ အတွင်း ပါလက်စတိုင်း လူ ၄၅၀၀၀ လောက် သေဆုံးခဲ့တယ်လို့ ဒေသခံ အာဏာပိုင်တွေက ပြောပါတယ်။ ၂၀၂၃ ခုနှစ် အောက်တိုဘာ ၇ ရက်မှာ ဟမာစ် နဲ့ မဟာမိတ် အဖွဲ့တွေက အစ္စရေး မြို့တွေကို အိမ်မက် မထင်မှတ်ဘဲ တိုက်ခိုက်ခဲ့တာကြောင့် စစ်ပွဲ စတင်ခဲ့တာ ဖြစ်ပြီး အစ္စရေး လူ ၁၂၀၀ လောက် သေဆုံးပြီး လူ ၂၅၀ ကျော် ကို ဓားစာခံ အဖြစ် ဖမ်းဆီးခဲ့ပြီး အဲဒီထဲက ၁၀၀ လောက် ကို ဂါဇာမှာ ဆက်လက် ဖမ်းဆီးထားတယ်လို့ ယုံကြည်ရပါတယ်။