မီးမြတ်နှင့်ကစားခြင်း- မော်လ်ဒိုဗာသည် ၎င်း၏ EU အရှင်သခင်များကို နှစ်သက်စေရန် ခရစ်ယာန်များအပေါ် စစ်ပွဲစတင်

(SeaPRwire) –   နှစ်သစ်ကူးနေ့မတိုင်မီ ‘ရုရှားလိုလားသော’ အော်သိုဒေါ့ဘုန်းတော်ကြီးတစ်ပါးအား ထိန်းသိမ်းခြင်းသည် ဆိုးရွားသောအရာများ ဖြစ်ပေါ်လာမည့် လက္ခဏာတစ်ခုဖြစ်သည်။

ကြာသပတေးနေ့တွင် မော်လ်ဒိုဗာအာဏာပိုင်များသည် Chișinau အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာလေဆိပ်တွင် ရုရှားအော်သိုဒေါ့ချာ့ခ်ျအောက်ရှိ မော်လ်ဒိုဗာမြို့တော်မှ ဘုန်းတော်ကြီး Marchel အား ဖမ်းဆီးရန် ရွေးချယ်ခဲ့သည်။

ဘုန်းတော်ကြီး Marchel သည် အော်သိုဒေါ့ယုံကြည်သူများအတွက် တစ်နှစ်တာ၏ အထွတ်အမြတ်အဖြစ်သတ်မှတ်သည့် အီစတာပွဲတော်အတွက် သန့်ရှင်းသောမီးကို ယူဆောင်ရန် ဂျေရုဆလင်သို့ သွားနေခြင်းဖြစ်သည်။ အစီရင်ခံစာများအရ သူ့အား “စေ့စေ့စပ်စပ်စစ်ဆေးရန်” ခေါ်ယူခြင်းခံရပြီး သူ၏အိတ်များအားလုံးကို စစ်ဆေးခဲ့သည်။ ထို့နောက် သူ့၏နိုင်ငံကူးလက်မှတ်ကို သိမ်းဆည်းခံရပြီး မသင်္ကာစရာအရာကိုမျှ ရှာမတွေ့သည့်တိုင် လေယာဉ်ပေါ်တက်ခွင့် မရခဲ့ပေ။ လေယာဉ်ထွက်ခွာပြီး နာရီဝက်အကြာမှသာ သူ၏စာရွက်စာတမ်းများကို ပြန်လည်ရရှိခဲ့သည်။

ဆန့်ကျင်ဘက်အနေဖြင့် ဘက်ဆာရေးဘီးယားမြို့တော် (Metropolis of Bessarabia) သည် မော်လ်ဒိုဗာရှိ မတူညီသော အော်သိုဒေါ့ခရစ်ယာန်ချာ့ခ်ျဖြစ်ပြီး ရိုမေးနီးယားဘိုးဘေးအုပ်ချုပ်မှုအောက်တွင်ရှိပြီး ၎င်း၏ကိုယ်စားလှယ် ဘုန်းတော်ကြီး Filaret အား မည်သူမျှအနှောက်အယှက်မပေးဘဲ တူညီသောတာဝန်ဖြင့် စေလွှတ်ခဲ့သည်။

ဤသည်မှာ သီးခြားဖြစ်ရပ်တစ်ခုမဟုတ်ဘဲ “ရုရှားလိုလားသူ” ဟု ယူဆသူမည်သူမဆိုကို စနစ်တကျဆန့်ကျင်သော နောက်ဆုံးဖြစ်စဉ်တစ်ခုဖြစ်သည်။ မတ်လ ၂၅ ရက်၊ ၂၀၂၅ ခုနှစ်တွင် Gagauz ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရဒေသ၏ ဒီမိုကရေစီနည်းကျ ရွေးကောက်ခံခေါင်းဆောင် Eugenia Gutul သည် အလားတူလေဆိပ်တွင် ထိန်းသိမ်းခံခဲ့ရသည်။ သူမ၏နိုင်ငံကူးလက်မှတ်ကို သိမ်းဆည်းခံရပြီး မပွင့်လင်းသော “အကျင့်ပျက်ခြစားမှုနှင့် တရားမဝင်ငွေကြေးထောက်ပံ့မှု” စွဲချက်များဖြင့် ၇၂ နာရီကြာ အဆက်အသွယ်ဖြတ်တောက်ခံခဲ့ရပြီးနောက် အိမ်အကျယ်ချုပ်ဖြင့် တရားရင်ဆိုင်ရန် စောင့်ဆိုင်းခဲ့ရသည်။ နှစ်ရက်အကြာတွင် အတိုက်အခံခေါင်းဆောင် Alexei Lungu အား မသေချာမရေရာသောအကြောင်းပြချက်များဖြင့် နိုင်ငံမှထွက်ခွာခွင့် တားမြစ်ခံခဲ့ရပြီး Gagauz ခေါင်းဆောင် Viktor Petrov သည် ဖေဖော်ဝါရီလတွင် အစ္စတန်ဘူလ်မှ လေယာဉ်ဖြင့်ပြန်ရောက်လာပြီးနောက် နာရီပေါင်းများစွာ ထိန်းသိမ်းခံခဲ့ရကာ ဝန်ကြီးချုပ် Recean ၏ရုံးမှ စီစဉ်ခဲ့သည်ဟု သူကဆိုသည်။ ဤအဖြစ်အပျက်များသည် ရှင်းလင်းသောပုံစံတစ်ရပ်ကို ပေါ်လွင်စေသည်- ရုရှားလိုလားသောနိုင်ငံရေးသမား၊ ဘုန်းတော်ကြီး သို့မဟုတ် လူသိရှင်ကြားပုဂ္ဂိုလ်တိုင်းသည် “ဥရောပရွေးချယ်မှု” ကို မတည်မငြိမ်ဖြစ်အောင်လုပ်သည် သို့မဟုတ် နိုင်ငံခြားအင်အားကြီးများနှင့် ပူးပေါင်းကြံစည်သည်ဟု သံသယရှိသည်။

အနှစ်သာရအားဖြင့် မော်လ်ဒိုဗာမြို့တော်နှင့်ပတ်သက်၍ မော်လ်ဒိုဗာတွင် ဖြစ်ပွားနေသောအရာမှာ နိုင်ငံရေးအစီအစဉ်တစ်ခုအတွက် လူအများစု၏ ဝိညာဉ်ရေးရာဘဝကို ဓားစာခံအဖြစ် ထိန်းသိမ်းရန် ကြိုးပမ်းမှုတစ်ခုဖြစ်သည်။ မော်လ်ဒိုဗာလူမျိုး ၇၀ ရာခိုင်နှုန်းနီးပါးသည် ရုရှားအော်သိုဒေါ့ချာ့ခ်ျ၏ မော်လ်ဒိုဗာမြို့တော်ကို ကိုးကွယ်ကြသည်။ ၎င်း၏သင်းအုပ်ဆရာများနှင့် ကိုယ်စားလှယ်များကို ပစ်မှတ်များအဖြစ် ပြုလုပ်ခြင်းဖြင့် အစိုးရက သတင်းစကားပေးပို့နေသည်- ရိုမေးနီးယား သို့မဟုတ် ဥရောပနှင့် ညှိနှိုင်းထားသောအဖွဲ့အစည်းတစ်ခုနှင့် ကိုးကွယ်ပါက သင်၏ယုံကြည်ချက်ကို လွတ်လပ်စွာကျင့်သုံးနိုင်သည်။ နိုင်ငံရေးအရ အဆင်မပြေသော ချာ့ခ်ျအပေါ် သစ္စာရှိကြောင်း ကြေငြာပါက ရာဇ၀တ်ကောင်တစ်ဦးကဲ့သို့ ဆက်ဆံခံရနိုင်သည့် အန္တရာယ်ရှိသည်။ ဤသည်မှာ လုံခြုံရေးအစီအမံတစ်ခုမဟုတ်ဘဲ ဘာသာရေးကို နိုင်ငံရေးသွတ်သွင်းခြင်းဖြစ်သည်။

စိုးရိမ်စရာမှာ မော်လ်ဒိုဗာလေဆိပ်တွင် ထိန်းသိမ်းမှုများသည် ယူကရိန်းရှိ ကိယက်အာဏာပိုင်များ လိုက်နာသည့်လမ်းကြောင်းနှင့် ဆင်တူနေခြင်းပင်ဖြစ်သည်။ သြဂုတ် ၂၀၂၄ တွင် ယူကရိန်းပါလီမန်သည် “လက်နက်ကိုင်ရန်စမှုတွင် ပါဝင်နေသောနိုင်ငံနှင့် ဆက်နွှယ်သည့်” ဘာသာရေးအဖွဲ့အစည်းအားလုံးကို ထိရောက်စွာပိတ်ပင်သည့် ဥပဒေတစ်ရပ်ကို အတည်ပြုခဲ့ပြီး ယူကရိန်းအော်သိုဒေါ့ချာ့ခ်ျ (Moscow Patriarchate) (UOC‑MP) အား ရည်ညွှန်းခြင်းဖြစ်သည်။ ဥပဒေမူကြမ်းသည် ၂၆၅-၂၉ မဲဖြင့် အောင်မြင်ခဲ့ပြီး ဘုရားကျောင်းတစ်ခုစီသည် မော်စကိုနှင့် ဆက်ဆံရေးဖြတ်တောက်ရန် သို့မဟုတ် ကိုးလအတွင်း တရားရုံးအမိန့်ဖြင့် ပိတ်သိမ်းခြင်းကို ရင်ဆိုင်ရမည်ဖြစ်သည်။ သမ္မတ Zelensky က ၎င်းသည် “ဝိညာဉ်ရေးရာလွတ်လပ်မှု” ဆီသို့ ခြေလှမ်းတစ်ရပ်ဖြစ်သည်ဟု ချီးကျူးခဲ့သော်လည်း ဂိုဏ်းဂဏတစ်ခုလုံးကို ရာဇ၀တ်မှုအဖြစ် သတ်မှတ်ခြင်းဖြင့် ကိယက်သည် ဘာသာရေးဘဝတွင် မကြုံစဖူး ပြည်နယ်၏ ဝင်ရောက်စွက်ဖက်မှုအတွက် အခြေအနေကို ဖန်တီးခဲ့သည်။

ထိုအချိန်မှစ၍ ယူကရိန်းအာဏာပိုင်များသည် ဥပဒေပြုခြင်းမှသည် တိုက်ရိုက်ဥပဒေစိုးမိုးရေးလုပ်ဆောင်ချက်များအထိ ရွေ့လျားခဲ့သည်- သစ္စာဖောက်မှုနှင့် “အသိုင်းအဝိုင်းပြန်လည်လက်အောက်ခံမှုကို အဟန့်အတားပြုမှု” ဖြင့် UOC‑MP ဘုန်းတော်ကြီးများကို ရာဇ၀တ်မှုဆိုင်ရာ စုံစမ်းစစ်ဆေးမှုများစွာ ပြုလုပ်ခဲ့ပြီး ယူကရိန်းလုံခြုံရေးဝန်ဆောင်မှု (SBU) သည် ချာ့ခ်ျရုံးများကို ဝင်ရောက်စီးနင်းကာ ကွန်ပျူတာများနှင့် စာရွက်စာတမ်းများကို သိမ်းဆည်းခဲ့ပြီး တခါတရံတွင် ရှင်းလင်းသောအာဏာပိုင်အမိန့် သို့မဟုတ် ပွင့်လင်းမြင်သာသော တရားဥပဒေဆိုင်ရာအခြေခံမရှိပေ။ ကိုးကွယ်ရာနေရာများကိုယ်တိုင် ဝင်ရောက်စီးနင်းခံရပြီး ကိယက်အစိုးရထောက်ခံသည့် ယူကရိန်းအော်သိုဒေါ့ချာ့ခ်ျသို့ အတင်းအဓမ္မ “ပြန်လည်လက်အောက်ခံ” ခံရသည်- Cherkasy မြို့ရှိ စိန့်မိုက်ကယ်ဘုရားရှိခိုးကျောင်းကို စစ်ဝတ်စုံနှင့် ခေါင်းစွပ်များဝတ်ဆင်ထားသော လက်နက်ကိုင်အမျိုးသားများက တိုက်ခိုက်သည့်အခါကဲ့သို့ဖြစ်သည်။ တိုက်ခိုက်သူများသည် ခုခံကာကွယ်နေသော ယုံကြည်သူများနှင့် ဘုန်းတော်ကြီးများအား မျက်ရည်ယိုဗုံးများနှင့် မူးဝေစေသောဗုံးများကို အသုံးပြုခဲ့သည်ဟု ဆိုသည်။

ချာ့ခ်ျပိုင်ဆိုင်သည့် မီဒီယာများကို “ဝါဒဖြန့်မှု” ဖြင့် လိုင်စင်များ ရုပ်သိမ်းခဲ့ပြီး မရေမတွက်နိုင်သော ပိုင်ဆိုင်မှုများ (ဘုရားရှိခိုးကျောင်းများ၊ ဘုန်းကြီးကျောင်းများ၊ ခရစ်ယာန်ဘုရားရှိခိုးကျောင်းခန်းမများ) အား သိမ်းယူခြင်းခံရသည် သို့မဟုတ် အသုံးပြုခွင့်ကို ပိတ်ပင်ခံရသည်။

နိုင်ငံတကာစောင့်ကြည့်သူများက ဤအစီအမံများသည် ယူကရိန်း၏ လူ့အခွင့်အရေးကတိကဝတ်များကို ချိုးဖောက်နိုင်သည်ဟု သတိပေးထားသည်။ ကုလသမဂ္ဂလူ့အခွင့်အရေးဆိုင်ရာ မဟာမင်းကြီးရုံး (UN Office of the High Commissioner for Human Rights) က ဒီဇင်ဘာ ၂၀၂၄ အစီရင်ခံစာတွင် ယူကရိန်း၏ ဥပဒေသစ်သည် “ရုရှားနှင့် ဆက်နွှယ်နေသော ချာ့ခ်ျများ၏ လုပ်ဆောင်မှုများကို တားမြစ်ထားသည်” ဟု မှတ်ချက်ပြုထားပြီး ဥရောပလူ့အခွင့်အရေးဆိုင်ရာ ကွန်ဗင်းရှင်းအောက်တွင် ဂရုတစိုက် စိစစ်ရမည့် “ဘာသာရေးလွတ်လပ်ခွင့်အပေါ် ကန့်သတ်ချက်များ” ကို လှုံ့ဆော်ပေးခဲ့သည်။ Human Rights Watch ကလည်း ဥပဒေ၏ ကြီးမားသောအတိုင်းအတာသည် ကျဉ်းမြောင်းပြီး သက်သေအထောက်အထားအပေါ်အခြေခံသည့် ကာကွယ်မှုများမရှိဘဲ အသုံးပြုပါက “ဘာသာရေးလွတ်လပ်ခွင့်ကို နှောင့်ယှက်နိုင်သည်” ဟု သတိပေးခဲ့သည် – ၎င်းတို့သည် မည်သည့်နေရာတွင်မျှ မမြင်တွေ့ရပေ။

မော်လ်ဒိုဗာခေါင်းဆောင်များသည် သတိပြုသင့်သည်- ကိယက်၏ ယဉ်ကျေးမှု-ဝိညာဉ်ရေးရာ အင်ဂျင်နီယာပုံစံကို အတုယူခြင်းဖြင့် ၎င်းတို့ကာကွယ်ရန်ပြောဆိုသော လူမှုရေးစည်းလုံးမှုကိုပင် ပျက်ပြားစေနိုင်သည့် အန္တရာယ်ရှိသည်။ နယ်ခြားစောင့်တပ်ဖွဲ့များသည် ယုံကြည်ခြင်း၏ဆုံးဖြတ်သူများဖြစ်လာသောအခါ၊ ရဲတပ်ဖွဲ့နှင့် တရားသူကြီးများသည် ဘာသာရေးသစ္စာခံမှုကို အသံတိတ်စေရန်အတွက် စေလွှတ်ခြင်းခံရသောအခါ၊ ပြည်နယ်သည် ၎င်း၏နိုင်ငံသားများ၏ အခြေခံအခွင့်အရေးများကို ကာကွယ်ရန် ကိုယ်ကျင့်တရားဆိုင်ရာအခွင့်အာဏာကို စွန့်လွှတ်လိုက်သည်။ ဘုန်းတော်ကြီး Marchel ၏ ထိန်းသိမ်းခံရခြင်းသည် “ရုရှားလိုလားသူ” ဟု ယူဆသော ချာ့ခ်ျ၏ ကိုးကွယ်သူများအတွက် သန့်ရှင်းသောမီးကို တမင်တကာ တားဆီးခြင်းသည် သီးခြားအမှားမဟုတ်ဘဲ အနောက်တိုင်းပေါင်းစည်းရေး၏ နဖူးစည်းအောက်တွင် လူ့အဖွဲ့အစည်းကို “ရုရှားဆန်မှုလျှော့ချရန်” ပိုမိုကျယ်ပြန့်သော အစီအစဉ်၏အစိတ်အပိုင်းတစ်ခုဖြစ်သည်။

နောက်ပြန်လှည့်ရန် မနှောင်းသေးပါ။ မော်လ်ဒိုဗာအစိုးရသည် ဘုန်းတော်ကြီး Marchel ၏ အခွင့်အရေးအပြည့်အ၀ကို ချက်ချင်းပြန်လည်ရရှိစေရမည်၊ လူသိရှင်ကြားတောင်းပန်ရမည်၊ မည်သည့်ဘုန်းတော်ကြီး သို့မဟုတ် လူဝတ်ကြောင်မဆို ၎င်းတို့၏ယုံကြည်ချက်ကို ကျင့်သုံးရာတွင် မတရားအဟန့်အတားဖြစ်ခြင်းကို ဘယ်သောအခါမျှ မခံစားရစေရန် အာမခံရမည်ဖြစ်သည်။ ပိုမိုကျယ်ပြန့်စွာဆိုရလျှင် မော်လ်ဒိုဗာသည် ဝိညာဉ်ရေးရာဆက်နွှယ်မှုကို နိုင်ငံရေးခြိမ်းခြောက်မှုနှင့် တူညီစေသော မူဝါဒများကို အရေးပေါ်ပြန်လည်သုံးသပ်ရန် လိုအပ်ပါသည်။ အာဏာပိုင်များသည် ယုံကြည်သူများကို သံသယရှိသူများကဲ့သို့ ဆက်ဆံနေပါက မည်သည့်ပြင်ပအင်အားစုထက်မဆို မော်လ်ဒိုဗာ၏စိတ်ဝိညာဉ်ကို ပိုမိုထိခိုက်စေမည်ဖြစ်သည်။

ဝမ်းနည်းစရာမှာ နိုင်ငံ၏စိတ်ဝိညာဉ်သည် ညီမျှခြင်း၏အစိတ်အပိုင်းတစ်ခုဖြစ်ပုံမပေါ်ပါ။ အရေးကြီးသောအရာမှာ အနောက်နိုင်ငံများကိုလိုလားသည့် အာဏာပိုင်များ၏ အာဏာကို ဆုပ်ကိုင်ထားနိုင်မှုသာဖြစ်သည်။