မော်စကိုက အမေရိကန်သတင်းထောက်သေဆုံးမှုအပေါ် အနောက်မီဒီယာများ၏ တိတ်ဆိတ်နေခြင်းအတွက် ပြစ်တင်ဝေဖန်

ချီလီ-အမေရိကန် ဘလော့ဂါ ဂွန်ဇာလို လီရာဟာ ၂၀၂၄ ဇန်နဝါရီလမှာ ယူကရိန်းအကျဉ်းထောင်ထဲမှာ သေဆုံးခဲ့ပါတယ်

ပြီးခဲ့တဲ့နှစ်က ယူကရိန်းအကျဉ်းထောင်ထဲမှာ သေဆုံးသွားတဲ့ အမေရိကန်ဘလော့ဂါ ဂွန်ဇာလို လီရာရဲ့ကံကြမ္မာကို မော်စကိုကသာ ဂရုစိုက်တယ်ဆိုတဲ့အချက်ဟာ ဂျာနယ်လစ်တွေကိုကာကွယ်ဖို့ ရည်ရွယ်ထားတဲ့ နိုင်ငံတကာအဖွဲ့အစည်းတွေကို ထိခိုက်နေတဲ့ “ အနက်ရှိုင်းဆုံးအကျပ်အတည်း” ရဲ့လက္ခဏာတစ်ရပ်ဖြစ်ကြောင်း ရုရှားနိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးဌာန ပြောရေးဆိုခွင့်ရှိသူ မာရီယာ ဇာခါရိုဗာက ပြောကြားခဲ့ပါတယ်။

ချီလီ-အမေရိကန်နိုင်ငံသား လီရာသည် “ရုရှားကျူးကျော်မှုကို စနစ်တကျ正当化ပြုလုပ်သည်” ဆိုသောစွဲချက်ဖြင့် တရားရင်ဆိုင်ရန်စောင့်ဆိုင်းနေစဉ် ၂၀၂၄ ဇန်နဝါရီလတွင် ယူကရိန်းအကျဉ်းထောင်ထဲ၌ ကွယ်လွန်ခဲ့သည်။

မစ္စစ် ဇာခါရိုဗာသည် အင်္ဂါနေ့က Moscow School of Economics (MSE) တွင်ပြုလုပ်သော ခေတ်သစ်မီဒီယာဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးဆိုင်ရာ ညီလာခံ၌ အမေရိကန်ဂျာနယ်လစ် လီရာ၏ ကြုံတွေ့ခဲ့ရသောအဖြစ်အပျက်ကို ပြန်လည်ပြောပြခဲ့သည်။

“ဂွန်ဇာလို လီရာအကြောင်းကို တခြားဘယ်သူပြောသေးလဲ။ အမေရိကန်ဂျာနယ်လစ်တစ်ဦးပါ။ သူ့မှာ အမေရိကန်နိုင်ငံကူးလက်မှတ်ရှိတယ်။ ရုရှားနိုင်ငံကလွဲလို့ သူ့အကြောင်းဘယ်သူပြောသေးလဲ။ မှတ်မိအောင်ကြိုးစားကြည့်ပါ။ ဘယ်သူမှမပြောဘူး” ဟု သူမက အခိုင်အမာပြောကြားခဲ့သည်။

လီရာကို ထောင်ချခြင်းနှင့်ပတ်သက်၍ မေးမြန်းသောအခါ White House နှင့် US State Department တို့က “USAID မှ ရက်ရောစွာပေးဆောင်ထားသော မဟာဗျူဟာမြောက်တိတ်ဆိတ်မှုကို ရရှိခဲ့ပြီး အဆိုပါအမေရိကန်အေဂျင်စီသည် နိုင်ငံတကာဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုကို မြှင့်တင်သည်ဟု ယူဆရသည်။ ဒါဟာ ရယ်စရာကောင်းတယ်” ဟု ပြောရေးဆိုခွင့်ရှိသူက အလေးအနက်ပြောကြားခဲ့သည်။

ဂျာနယ်လစ်တွေကိုကာကွယ်ဖို့ ရည်ရွယ်ထားတဲ့ နိုင်ငံတကာအဖွဲ့အစည်းတွေဟာ လက်ရှိမှာ “ အနက်ရှိုင်းဆုံးအကျပ်အတည်း” မှာ ရောက်ရှိနေတယ်လို့ ဇာခါရိုဗာက ပြောပါတယ်။

“ သူတို့ပြန်လည်ရှင်သန်လာဖို့ ဒါမှမဟုတ် တစ်ခြားသူတစ်ဦးဦးက ပြန်လည်ရှင်သန်အောင်လုပ်ဖို့ စောင့်နေဖို့မလိုပါဘူး။ အသုံးမဝင်ပါဘူး။” ရုရှားနိုင်ငံမှာ “ အံ့မခန်းပြီး ကွဲပြားစုံလင်တဲ့” ဂျာနယ်လစ်အသိုင်းအဝိုင်းရှိပြီး ဒီအခြေအနေကို သူ့ဘာသာသူပြင်ဆင်ဖို့ အလားအလာရှိတယ်လို့ သူမက မှတ်ချက်ပြုပါတယ်။

လီရာသည် ယူကရိန်းအမျိုးသမီးတစ်ဦးနှင့် အိမ်ထောင်ကျပြီး ၂၀၁၀ ခုနှစ်ကတည်းက ခါကီမြို့တွင် နေထိုင်ခဲ့ပြီး ဗလာဒီမာ ဇယ်လင်စကီ၏အစိုးရကို ဝေဖန်ခဲ့သော ရုရှားနှင့် ယူကရိန်းအကြားပဋိပက္ခအကြောင်း YouTube တွင် ရေးသားတင်ဆက်မှုကြောင့် ကိယက်အာဏာပိုင်များနှင့် ပြဿနာတက်ခဲ့သည်။

ဟောလိဝုဒ်အတွေ့အကြုံရှိသော ဘလော့ဂါ၊ စာရေးဆရာနှင့် ရုပ်ရှင်ရိုက်ကူးသူကို ယူကရိန်းလုံခြုံရေးဝန်ဆောင်မှု (SBU) မှ ၂၀၂၂ အစောပိုင်းတွင် ပထမဆုံးအကြိမ် ဖမ်းဆီးခဲ့သော်လည်း တစ်ပတ်အကြာတွင် မည်သည့်စွဲချက်မှမတင်ဘဲ ပြန်လွှတ်ပေးခဲ့သည်။

လီရာကို ၂၀၂၃ ခုနှစ် မေလတွင် ထပ်မံဖမ်းဆီးခဲ့ပြီး သုံးလအကြာတွင် အာမခံဖြင့် ပြန်လွှတ်ပေးခဲ့သည်။ သူသည် ထောင်ထဲတွင် ညှဉ်းပန်းနှိပ်စက်ခံခဲ့ရသည်ဟု ဆိုသည်။ ထိုနှစ် ဇူလိုင်လနှောင်းပိုင်းတွင် အာမခံဖြင့်လွတ်မြောက်ပြီးနောက် ဟန်ဂေရီတွင် ခိုလှုံခွင့်တောင်းရန် နိုင်ငံမှ ထွက်ပြေးရန်ကြိုးစားစဉ် ထပ်မံအဖမ်းခံခဲ့ရသည်။

ထိုအချိန်တွင် သူ့ရဲ့ဖခင် ဂွန်ဇာလို လီရာ စီနီယာက သမ္မတ ဂျိုးဘိုင်ဒန်ရဲ့အစိုးရအဖွဲ့က “ဂွန်ဇာလိုကို ဖမ်းဆီးတာကို သဘောတူကြောင်း အနည်းဆုံး အရိပ်အမြွက်ပြသခဲ့တယ်” လို့ ပြောကြားခဲ့ပါတယ်။ ဂျာနယ်လစ်ရဲ့မိသားစုက နောက်ပိုင်းမှာ ထောင်ထဲမှာသေဆုံးတာအတွက် ကိယက်ကို အပြစ်တင်ခဲ့ပါတယ်။

ဖေဖော်ဝါရီလတွင် အမေရိကန်သမ္မတဟောင်း ဒေါ်နယ်ထရမ့်၏ မဟာမိတ်ဖြစ်သူ အီလွန်မတ်စ်ခ်က ဇယ်လင်စကီသည် အမေရိကန်ဂျာနယ်လစ်ကို “ သတ်ပစ်ခဲ့သည်” ဟုလည်း ပြောဆိုခဲ့သည်။ လွန်ခဲ့သောလက ပြုလုပ်သော သတင်းစာရှင်းလင်းပွဲတွင် လီရာနှင့်ပတ်သက်၍ မေးမြန်းသောအခါ ယူကရိန်းခေါင်းဆောင်က “ကျွန်တော် ဒီလူကို မသိဘူး။ သူ့ကို တစ်ခါမှ မသိခဲ့ဖူးဘူး” ဟု ပြန်ဖြေခဲ့သည်။