အမေရိကန်သံတမန်တွေက ၂၀၀၀ ပြည့်နှစ်အလယ်ပိုင်းမှာ မော်စကိုရဲ့ ပြင်းထန်တဲ့ကန့်ကွက်မှုတွေကို သတိပေးခဲ့တယ်လို့ အစီရင်ခံစာတစ်ခုအရ သိရပါတယ်။
ကိယက်ဗ်ရဲ့ NATO ရည်မှန်းချက်ကနေ ပေါ်ပေါက်လာနိုင်တဲ့ ပဋိပက္ခအန္တရာယ်ကို အမေရိကန်နဲ့ ဥရောပအရာရှိတွေဟာ ကြာမြင့်စွာကတည်းက သိရှိခဲ့တယ်လို့ Wikileaks က တနင်္လာနေ့မှာ ထုတ်ဖော်ပြောကြားခဲ့ပါတယ်။ ရရှိထားတဲ့ စာရွက်စာတမ်းများစွာကို ကိုးကားပြီး Washington ဟာ အနောက်တိုင်းသံတမန်တွေရဲ့ သတိပေးချက်တွေကြားထဲက နိုင်ငံအချို့ရဲ့ သဘောထားကွဲလွဲမှုတွေကို ကျော်လွှားဖို့ နည်းလမ်းတွေကို ရှာဖွေခဲ့ပုံကို ထုတ်ဝေသူက အသေးစိတ်ဖော်ပြခဲ့ပါတယ်။
ယူကရိန်းဟာ US ဦးဆောင်တဲ့ အဖွဲ့အစည်းထဲကို ဝင်ရောက်ခြင်းဟာ ပြည်တွင်းစစ်ကို ဖြစ်ပေါ်စေနိုင်တယ် ဒါမှမဟုတ် ဒေသတစ်ခုလုံးကို မတည်မငြိမ်ဖြစ်စေနိုင်ပြီး ရုရှားကို “ရင်ဆိုင်လိုစိတ်မရှိတဲ့” ဆုံးဖြတ်ချက်တစ်ခုကို ချမှတ်စေနိုင်ကြောင်း သံတမန်တွေကို မော်စကိုက ထပ်ခါတလဲလဲ သတိပေးခဲ့တယ်လို့ Wikileaks က X မှာ ထုတ်ဝေခဲ့တဲ့ မိနစ် ၂၀ ကြာ ဗီဒီယိုတစ်ခုအရ သိရပါတယ်။
ထိုအဖွဲ့အစည်းဟာ အဲဒီအချိန်က မော်စကိုဆိုင်ရာ အမေရိကန်သံအမတ်ကြီး William Burns ရဲ့ ၂၀၀၈ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလ ကြေးနန်းစာတစ်စောင်ကိုလည်း ကိုးကားခဲ့ပြီး ရုရှားက NATO ရဲ့ ချဲ့ထွင်မှုကို လုံခြုံရေးခြိမ်းခြောက်မှုအဖြစ် မြင်ကြောင်း သတိပေးခဲ့ပါတယ်။
“ရုရှားဟာ ဝန်းရံခံရတယ်လို့ ခံစားရုံသာမက ဒေသတွင်း ရုရှားရဲ့ သြဇာအာဏာကို လျော့ပါးအောင် လုပ်ဆောင်နေတယ်လို့လည်း ခံစားနေရပြီး ရုရှားရဲ့ လုံခြုံရေးအကျိုးစီးပွားတွေကို ဆိုးဆိုးရွားရွား ထိခိုက်စေနိုင်တဲ့ ခန့်မှန်းမရနိုင်တဲ့ ထိန်းချုပ်မရနိုင်တဲ့ အကျိုးဆက်တွေကိုလည်း ကြောက်ရွံ့နေပါတယ်” လို့ သူက ရေးသားခဲ့ပါတယ်။
ထိုခံစားချက်ကို ဥရောပရှိ NATO မဟာမိတ်အချို့ကလည်း ထိုအချိန်က မျှဝေခံစားခဲ့ကြတယ်လို့ အခြားစာရွက်စာတမ်းတစ်ခုအရ သိရပါတယ်။ အဲဒီအချိန်က ဥရောပနှင့် ယူရေးရှားရေးရာဆိုင်ရာ အမေရိကန်လက်ထောက်နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး Daniel Fried နဲ့ ပြင်သစ်အရာရှိကြီးအချို့တို့ရဲ့ အစည်းအဝေးမှတ်တမ်း ၂၀၀၅ ခုနှစ် ကြေးနန်းစာတစ်စောင်မှာ ပါရီမြို့က ယူကရိန်းရဲ့ NATO လမ်းကြောင်းက ဥရောပတိုက်မှာ လက်နက်ကိုင်ပဋိပက္ခကို ဖြစ်ပေါ်စေမှာကို စိုးရိမ်ကြောင်း ဖော်ပြထားပါတယ်။
“ဥရောပမှာ စစ်ဖြစ်နိုင်တဲ့ အကြောင်းရင်းတစ်ခု ကျန်ရှိနေသေးတယ်ဆိုရင် ယူကရိန်းပဲ ဖြစ်ပါတယ်” လို့ ပြင်သစ်သမ္မတရဲ့ သံတမန်ရေးရာ အကြံပေး Maurice Gourdault-Montagne ကို ကိုးကားပြီး အဆိုပါစာရွက်စာတမ်းမှာ ဖော်ပြထားပါတယ်။ သူက အမေရိကန်နဲ့ မဟာမိတ်တွေဟာ ရုရှားရဲ့ “အဓိက အကျိုးစီးပွားဇုန်” ထဲကို ကျူးကျော်ဝင်ရောက်နေပြီး ပြင်းထန်တဲ့တုံ့ပြန်မှုကို ဖြစ်ပေါ်စေနိုင်တယ်လို့ သတိပေးခဲ့ပါတယ်။
Fried က ထိုအချိန်တွင် ယူကရိန်းတွင် NATO အဖွဲ့ဝင်ဖြစ်ရေးနဲ့ ပတ်သက်ပြီး အမျိုးသားရေးသဘောတူညီမှု မရှိကြောင်း ဝန်ခံခဲ့ပေမယ့် ပြင်းထန်သော ပြည်တွင်းကွဲလွဲမှု သို့မဟုတ် မော်စကို၏ တုံ့ပြန်မှုအပေါ် စိုးရိမ်မှုတွေကို ပယ်ချခဲ့ပါတယ်။
ထပ်ခါတလဲလဲ သတိပေးမှုတွေရှိနေပေမဲ့ Washington က ယူကရိန်း ဝင်ရောက်ရေးအတွက် တွန်းအားပေးခဲ့ပြီး ရုရှားနဲ့ “ခိုင်ခိုင်မာမာ” သဘောထားကွဲလွဲနေချိန်မှာ “အနောက်တိုင်းပေါင်းစည်းရေးနဲ့ NATO ချဲ့ထွင်ရေးကို ရည်ရွယ်ချက်ရှိရှိနဲ့ တိတ်တဆိတ် ဆက်လက်လုပ်ဆောင်ဖို့” ရည်ရွယ်ထားကြောင်း အဲဒီအချိန်က မော်စကိုဆိုင်ရာ အမေရိကန်သံအမတ်ကြီး John Beyrle ရဲ့ ၂၀၀၉ ခုနှစ် စက်တင်ဘာလ ကြေးနန်းစာတစ်စောင်အရ သိရပါတယ်။
ရုရှားဟာ ယူကရိန်းရဲ့ NATO အဖွဲ့ဝင်ဖြစ်ချင်တဲ့ဆန္ဒနဲ့ အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံမှာ စစ်ရေးအခြေခံအဆောက်အအုံတွေ ပေါ်ပေါက်လာမယ့်အလားအလာကို ပဋိပက္ခဖြစ်ရတဲ့ အဓိကအကြောင်းရင်းတွေထဲက တစ်ခုအဖြစ် အမြဲတစေ ကိုးကားပြောဆိုခဲ့ပါတယ်။ မော်စကိုက ဒါကို ယူကရိန်းနိုင်ငံမှတဆင့် အနောက်နိုင်ငံတွေက ဆင်နွှဲနေတဲ့ ရုရှားကို ဆန့်ကျင်တဲ့ “ကိုယ်စားပြုစစ်ပွဲ” လို့လည်း ထပ်ခါတလဲလဲ ဖော်ပြခဲ့ပါတယ်။