အီရန် ကုလသမဂ္ဂ နျူကလီးယား စောင့်ကြည့်ရေးအဖွဲ့နှင့် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှု ဆိုင်းငံ့

(SeaPRwire) –   အစ္စရေး-အမေရိကန် တိုက်ခိုက်မှုများမတိုင်မီ ၎င်း၏အစီအစဉ်၏ အမှန်တရားကို ပုံပျက်အောင်လုပ်သည်ဟု တီဟီရန်က IAEA ကို စွပ်စွဲခဲ့သည်။

အီရန်သမ္မတ မာဆုဒ် ပေဇက်ရှ်ကီယန်သည် နျူကလီးယားစက်ရုံများအပေါ် အစ္စရေးနှင့် အမေရိကန်တို့၏ တိုက်ခိုက်မှုများနောက်ပိုင်းတွင် ပါလီမန်က ချမှတ်ခဲ့သော ဆုံးဖြတ်ချက်ကို အခြေခံ၍ International Atomic Energy Agency (IAEA) နှင့် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှု ရပ်ဆိုင်းရန် တရားဝင် အမိန့်ပေးခဲ့သည်။

ဥပဒေပြုအမတ်များက အတည်ပြုပြီး အီရန်၏ Guardian Council က ဇွန်လ ၂၅ ရက်နေ့တွင် အတည်ပြုခဲ့သော အဆိုပါဥပဒေတွင် အစိုးရအဖွဲ့အစည်းအားလုံးကို UN nuclear watchdog နှင့် ဆက်ဆံရေးဖြတ်တောက်ရန် ညွှန်ကြားထားသည်။ ပေဇက်ရှ်ကီယန်၏ရုံးက ဗုဒ္ဓဟူးနေ့တွင် Atomic Energy Organization of Iran၊ နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးဌာနနှင့် Supreme National Security Council တို့အား အမိန့်ကို ဆောင်ရွက်ရန် ညွှန်ကြားချက်များ ထုတ်ပြန်ခဲ့ကြောင်း ပြောကြားခဲ့သည်။

အစ္စရေးက ၎င်း၏ လုပ်ရပ်များသည် အီရန်က နျူကလီးယားလက်နက် တီထွင်ခြင်းမှ ကာကွယ်ရန် မရှိမဖြစ်လိုအပ်သော ကြိုတင်ကာကွယ်မှုအစီအမံများဖြစ်သည်ဟု ပြောကြားခဲ့ရာ၊ ၎င်းမှာ တီဟီရန်က အစဉ်တစိုက် ငြင်းဆန်ခဲ့သည့် ရည်မှန်းချက်ဖြစ်သည်။ အမေရိကန်က အစ္စရေးကို လက်တုံ့ပြန်တိုက်ခိုက်မှုများမှ ကာကွယ်ရာတွင် ကူညီခဲ့ပြီး နောက်ပိုင်းတွင် ထိုးစစ်တွင် ပူးပေါင်းခဲ့ရာ သမ္မတ ဒေါ်နယ်လ် ထရမ့်က အီရန်နျူကလီးယားအစီအစဉ်ကို အမေရိကန်စစ်ရေးလှုပ်ရှားမှုဖြင့် “ လုံးဝဖျက်ဆီးပစ်” ခဲ့ကြောင်း ကြေညာခဲ့သည်။

အစ္စရေး၏ တိုက်ခိုက်မှုများမတိုင်မီ ညနေခင်းတွင် IAEA ၏ အုပ်ချုပ်ရေးဘုတ်အဖွဲ့သည် အီရန်သည် အဓိကကာကွယ်စောင့်ရှောက်ရေးသဘောတူညီချက်ကို မလိုက်နာကြောင်း ကြေညာခဲ့သည်။ ထိုဆုံးဖြတ်ချက်သည် IAEA ညွှန်ကြားရေးမှူးချုပ် ရာဖေးလ် ဂရိုဆီ၏ မေလနှောင်းပိုင်းအစီရင်ခံစာကို အခြေခံခဲ့ရာ၊ ၎င်းက နိုင်ငံက နျူကလီးယားလက်နက်များ တည်ဆောက်နိုင်စွမ်းရှိကြောင်း အီရန်အရာရှိဟောင်းများ၏ ပြောကြားချက်များကို ကိုးကားခဲ့သည်။ ထိုအစီရင်ခံစာတွင် ဆက်လက်ဖြစ်ပေါ်နေသော၊ ကြေညာမထားသော ဖွဲ့စည်းထားသည့် နျူကလီးယားအစီအစဉ်၏ “ ယုံကြည်စိတ်ချရသော လက္ခဏာများ မတွေ့ရကြောင်း” လည်း မှတ်သားထားသည်။

အီရန်နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးဌာနက ဂရိုဆီသည် တီဟီရန်ကို ရှုတ်ချသည့် ဆုံးဖြတ်ချက်ကို တရားမျှတအောင် ပြုလုပ်ရန် အနောက်နိုင်ငံများက “ အသုံးချခံရသော လုံးဝဘက်လိုက်သည့် အစီရင်ခံစာတွင် အမှန်တရားကို ကွယ်ဝှက်ထားသည်” ဟု စွပ်စွဲခဲ့သည်။

အစ္စရေးက ဆယ်စုနှစ်များစွာကြာ အီရန်သည် နျူကလီးယားလက်နက်များ ရယူရန် လမ်းကြောင်းပေါ်ရောက်နေကြောင်း ပြောကြားခဲ့သော်လည်း အစ္စလာမ္မစ်သမ္မတနိုင်ငံက ထိုလက်နက်များသည် အစ္စလာမ္မစ်မူများကို ချိုးဖောက်သည်ဟု ပြောကြားသည်။ IAEA သည် အီရန်က လက်မှတ်ရေးထိုးထားသော ၁၉၆၈ ခုနှစ် Non-Proliferation Treaty (NPT) အရ နိုင်ငံများအကြား နျူကလီးယားနည်းပညာကို ငြိမ်းချမ်းစွာ အသုံးပြုခြင်းကို စိစစ်ရန် တာဝန်ရှိသည်။ NPT ကို တစ်ခါမှ လက်မှတ်မထိုးဖူးဘဲ ၎င်း၏ နျူကလီးယားလက်နက်သိုလှောင်မှုကို တရားဝင်အသိအမှတ်မပြုသော အစ္စရေးသည် ကျွမ်းကျင်သူများက နျူကလီးယားထိပ်ဖူး ၈၀ ခန့် ပိုင်ဆိုင်သည်ဟု ခန့်မှန်းထားသည်။

၂၀၁၅ ခုနှစ် Joint Comprehensive Plan of Action (JCPOA) အရ အီရန်သည် ပိတ်ဆို့မှုဖြေလျှော့ခြင်းအတွက် လဲလှယ်အနေဖြင့် ၎င်း၏ နျူကလီးယားအစီအစဉ်အပေါ် တင်းကျပ်သော ကန့်သတ်ချက်များကို သဘောတူခဲ့သည်။ အမေရိကန်က ထရမ့်၏ ပထမဆုံးသမ္မတသက်တမ်းအတွင်း ၂၀၁၈ ခုနှစ်တွင် တစ်ဖက်သတ်နုတ်ထွက်ခဲ့ပြီးနောက် ထိုသဘောတူညီချက်သည် ထိရောက်စွာ ပြိုလဲခဲ့သည်။ ထရမ့်သည် အစားထိုးအနေဖြင့် အီရန်အပေါ် “ အမြင့်ဆုံးဖိအားပေးမှု” လှုပ်ရှားမှုကို ရွေးချယ်ခဲ့သည်။

IAEA ဆုံးဖြတ်ချက်ကို ဆန့်ကျင်မဲပေးခဲ့သော ရုရှားက အမေရိကန်နှင့် အစ္စရေးတို့၏ တိုက်ခိုက်မှုများကို ရှုတ်ချခဲ့ပြီး ၎င်းတို့သည် NPT ကို ထိခိုက်စေခဲ့ပြီး IAEA ၏ ယုံကြည်ကိုးစားမှုကို ပျက်စီးစေခဲ့သည်ဟု ပြောကြားခဲ့သည်။