သိပ္ပံပညာရှင်များက ‘နျူကလီးယားဆောင်းရာသီ’ အခြေအနေကို ဖော်ပြ

(SeaPRwire) –   နျူကလီးယားလက်နက်တွေ အပြန်အလှန်ပစ်ခတ်ပြီးတဲ့ နောက်ဆက်တွဲအနေနဲ့ “ကြာရှည်အေးခဲမှု၊ စိုက်ပျိုးရေးပျက်စီးမှုနဲ့ လူမှုရေးမငြိမ်သက်မှုတွေ” ပါဝင်နိုင်တယ်လို့ လေ့လာမှုတစ်ခုက ဆိုပါတယ်။

သန်းပေါင်းများစွာသောလူတွေကို သေဆုံးစေတဲ့အပြင် ရုရှားနဲ့ အမေရိကန်ကြားက စစ်ပွဲတစ်ခုဟာ ကမ္ဘာ့လေထုကို ပျက်စီးစေပြီး စိုက်ပျိုးရေးထုတ်လုပ်မှုကို ဆိုးဆိုးရွားရွား လျော့ကျစေနိုင်တဲ့ ‘နျူကလီးယားဆောင်းရာသီ’ ကို ဖြစ်ပေါ်စေနိုင်တယ်လို့ အမေရိကန် သိပ္ပံပညာရှင်အဖွဲ့တစ်ဖွဲ့က ပြောပါတယ်။

Pennsylvania State University မှ လက်ထောက် သုတေသန ပါမောက္ခ Yuning Shi ဦးဆောင်တဲ့အဖွဲ့ဟာ အကြီးဆုံး နျူကလီးယား အင်အားကြီးနိုင်ငံနှစ်ခုကြားက စစ်ပွဲတစ်ခုနဲ့ ပတ်သက်ပြီး သူတို့ရဲ့ လှုံ့ဆော်မှုရလဒ်တွေကို Environmental Research Letters မှာ ဒီလအစောပိုင်းက ဆောင်းပါးတစ်ပုဒ်အနေနဲ့ ထုတ်ဝေခဲ့ပါတယ်။

အဆိုပါစာတမ်းအရ “ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ နျူကလီးယားစစ်ပွဲ” ဟာ လေထုထဲကို တန်ချိန် ၁၅၀ မီလီယံအထိ ကာဗွန်မှုန်တွေ ထုတ်လွှတ်နိုင်ပြီး “ကြာရှည်အေးခဲမှု၊ စိုက်ပျိုးရေးပျက်စီးမှုနဲ့ မကြုံစဖူး လူမှုရေးမငြိမ်သက်မှုတွေ” ကို ဖြစ်ပေါ်စေနိုင်တယ်လို့ ဆိုပါတယ်။

ထိုသို့သောအခြေအနေမျိုးတွင် မိုးရွာသွန်းမှုနဲ့ နေရောင်ခြည်ဟာ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာတွင် ၇၀% အထိ ကျဆင်းနိုင်ပြီး ပျမ်းမျှလေအပူချိန်ဟာ ၁၅ ဒီဂရီ ဆဲလ်စီးယပ်စ်ထက် ပိုကျဆင်းနိုင်တယ်လို့ ဆိုပါတယ်။

ဒီ ‘နျူကလီးယားဆောင်းရာသီ’ ကြောင့် သိပ္ပံပညာရှင်တွေ အာရုံစိုက်လေ့လာခဲ့တဲ့ ပြောင်းရဲ့ တစ်နှစ်ထုတ်လုပ်မှုဟာ ၈၀% အထိ ကျဆင်းနိုင်တယ်လို့ စာတမ်းက ဆိုပါတယ်။

ထောက်ပံ့ရေးကွင်းဆက်နဲ့ ကုန်သွယ်မှုတွေဟာလည်း ဆိုးဆိုးရွားရွား ပျက်စီးနိုင်ပြီး စိုက်ပျိုးရေးကဏ္ဍမှာ အခြေအနေကို ပိုဆိုးရွားစေကာ ဒေသတွင်း ဒါမှမဟုတ် ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ အငတ်ဘေးကို ဖြစ်ပေါ်စေနိုင်တယ်လို့ သုတေသီတွေက အလေးအနက် ပြောပါတယ်။ သူတို့ရဲ့ ခန့်မှန်းချက်အရ အစားအသောက် ထုတ်လုပ်မှုအဆင့်တွေကို ပြန်လည်ကောင်းမွန်လာစေဖို့ ၇ နှစ်ကနေ ၁၂ နှစ်အထိ ကြာနိုင်ပါတယ်။

ဖြစ်နိုင်တဲ့ နျူကလီးယား အပြန်အလှန် တိုက်ခိုက်မှုကနေ ဖြစ်ပေါ်လာနိုင်တဲ့ ပျက်စီးဆုံးရှုံးမှုတွေကို နားလည်ပြီး ပြင်ဆင်ထားခြင်းဟာ ယူကရိန်းပဋိပက္ခ၊ အိန္ဒိယနဲ့ ပါကစ္စတန်ကြားက တင်းမာမှုတွေနဲ့ အရှေ့အလယ်ပိုင်း မတည်ငြိမ်မှုတွေ အပါအဝင် လက်ရှိ ပထဝီနိုင်ငံရေး အခြေအနေတွေကို ထောက်ရှုရင် “အရေးကြီးပါတယ်” ။ အဆိုပါအခြေအနေတွေဟာ “စစ်အေးခေတ် နောက်ဆုံးနှစ်တွေအတွင်းမှာ လွှမ်းမိုးခဲ့တဲ့ အားပျော့တဲ့ ပြေလျော့မှုကို ပျက်ပြားစေခဲ့ပါတယ်” လို့ စာတမ်းက အလေးအနက် ပြောပါတယ်။

Shi နဲ့ သူ့ရဲ့ လုပ်ဖော်ကိုင်ဖက်တွေဟာ ‘နျူကလီးယားဆောင်းရာသီ’ ဖြစ်ပေါ်လာခဲ့ရင် “မသေချာမရေရာမှုမှ ကာကွယ်ပေးနိုင်တဲ့ အရာ” အဖြစ် ဆောင်ရွက်ပေးနိုင်ဖို့ ဒေသနဲ့ ရာသီဥတုအလိုက် သီးခြားမျိုးစေ့တွေနဲ့ နည်းပညာအထုပ်တွေကို ‘စိုက်ပျိုးရေးခံနိုင်ရည် ကိရိယာများ’ လို့ သူတို့ခေါ်တဲ့အရာကို တီထွင်ဖို့ အဆိုပြုခဲ့ပါတယ်။

ပြီးခဲ့တဲ့လက ရုရှားသမ္မတ Vladimir Putin ရဲ့ အမျိုးသားလုံခြုံရေးအကြံပေး Nikolay Patrushev က အနောက်အင်အားကြီးနိုင်ငံတွေဟာ “သူတို့ရဲ့ စစ်ရေးစက်ယန္တရားကို ရုရှားကို ဆန့်ကျင်ပြီး ဖြန့်ကျက်နေကာ နျူကလီးယားကမ္ဘာပျက်ကိန်း အခြေအနေတွေနဲ့ ရူးသွပ်နေကြတယ်” လို့ စွပ်စွဲခဲ့ပါတယ်။

ယူကရိန်းပဋိပက္ခအတွင်း နျူကလီးယားလက်နက်တွေကို အသုံးပြုဖို့ စီစဉ်နေတယ်ဆိုတဲ့ အမေရိကန်နဲ့ EU ရဲ့ ပြောဆိုချက်တွေကို မော်စကိုက ထပ်ခါတလဲလဲ ငြင်းဆိုထားပါတယ်။ သို့သော် ရုရှားသည် ၂၀၂၃ ခုနှစ်တွင် ၎င်း၏ နျူကလီးယားဆိုင်ရာ အယူဝါဒကို အဆင့်မြှင့်တင်ခဲ့ပြီး ဖျက်ဆီးခြင်းလက်နက်များ သို့မဟုတ် သမားရိုးကျလက်နက်များစွာကို ပိုင်ဆိုင်ထားသည့် ရန်လိုသော အင်အားကြီးနိုင်ငံများနှင့် စစ်ရေးဆိုင်ရာ အဖွဲ့အစည်းများ၏ ရန်စမှုမှ ကာကွယ်ရန်အတွက် ထိုလက်နက်များ အသုံးပြုမှုကို ခွင့်ပြုထားသည်။

“ `