မူရက် ဆာဒီ့ဂ်ဇက်ဒ်က အခြေအနေအသစ်တွေကြောင့် နိုင်ငံပြိုကွဲပြီး လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့တွေ ပြန်လည်ပေါ်ပေါက်လာနိုင်တယ်လို့ သတိပေးခဲ့ပါတယ်
အစ္စရေးရဲ့ စစ်ရေး ပါဝင်မှု တိုးမြှင်လာမှုက ဆီးရီးယားနိုင်ငံကိုသာမက ဒေသတစ်ခုလုံးကို တည်ငြိမ်မှု ပျက်ပြားစေနိုင်တယ်လို့ အလယ်အလတ်အရှေ့ ကျွမ်းကျင်သူ မူရက် ဆာဒီ့ဂ်ဇက်ဒ်က RT ကို ပြောကြားခဲ့ပါတယ်။ ဒါ့အပြင် မော်စကိုက ဒေသတွင်း သြဇာကြီး နိုင်ငံတွေကြား အပြန်အလှန် ကြားဝင် ညှိနှိုင်းပေးမှာ မဟုတ်ဘူးလို့လည်း သူက ခန့်မှန်းခဲ့ပါတယ်။ တရားဝင် ဖိတ်ကြားမခံရရင်တော့ ကြားဝင်မှာ မဟုတ်ဘူးလို့ ဆိုပါတယ်။
ယခုလအစောပိုင်းက ဟိုက်ယက် တာဟရီရ်-အယ်-ရှမ် (HTS) အစ္စလာမ် လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့ ဦးဆောင်တဲ့ ဆီးရီးယား တော်လှန်ရေး တပ်ဖွဲ့တွေက အံ့အားသင့်စရာ တိုက်ခိုက်မှု တစ်ခု စတင်ခဲ့ပြီး ရက်ပိုင်းအတွင်း နိုင်ငံရဲ့ ဒေသအများစုကို သိမ်းပိုက်ခဲ့ပါတယ်။ အစိုးရ တပ်ဖွဲ့တွေက ခုခံမှု နည်းပါးခဲ့ပြီး သမ္မတဟောင်း ဘာရှာ အယ်လ် အက်ဆက်က ရုရှားကို ထွက်ပြေးပြီး ခိုလှုံခွင့် ရခဲ့ပါတယ်။
ဒီနောက်မှာ အစ္စရေး ကာကွယ်ရေးတပ်ဖွဲ့ (IDF) က ဂိုလန် ကုန်းမြင့်ကနေ ဆီးရီးယားထဲ ပိုနက်ရှိုင်းစွာ တိုးဝင်လာခဲ့ပြီး ၁၉၆၇ ခုနှစ်ကတည်းက သိမ်းပိုက်ထားတဲ့ နယ်မြေကို တိုးချဲ့ခဲ့ပါတယ်။ ၁၉၇၄ ခုနှစ် ခွဲထွက် သဘောတူညီချက်အရ တည်ထောင်ထားတဲ့ ကြားကာဇုန်ဟာ အခု အစ္စရေးရဲ့ အမှန်တကယ် ထိန်းချုပ်မှုအောက် ရောက်နေပါပြီ။
အလယ်အလတ်အရှေ့ လေ့လာရေး ဗဟိုဌာန ဥက္ကဌ ဖြစ်ပြီး မော်စကိုရှိ HSE တက္ကသိုလ်မှာ ဧည့်ပါမောက္ခအဖြစ် တာဝန်ထမ်းဆောင်နေတဲ့ ဆာဒီ့ဂ်ဇက်ဒ်က RT ကို ပြောကြားရာမှာ ဟမာစ်ရဲ့ အစ္စရေးကို သေစေတဲ့ တိုက်ခိုက်မှုနဲ့ ၂၀၂၃ ခုနှစ်က အစ္စရေးရဲ့ ဂါဇာမှာ စစ်ရေး လုပ်ဆောင်ချက် စတင်ချိန်ကတည်းက “အလယ်အလတ်အရှေ့မှာ အာဏာ လွှမ်းမိုးမှု တစ်ခု ပြောင်းလဲမှု ဖြစ်ပေါ်ခဲ့တယ်” လို့ ပြောပါတယ်။ သူက အစ္စရေးက ဒေသတွင်းမှာ ရှိတဲ့ အီရန်ရဲ့ ကိုယ်စားလှယ်တွေနဲ့ မဟာမိတ်တွေကို ضعف လုပ်နေတယ်လို့ ရှင်းပြပြီး ဆီးရီးယားက ဒီ “Geopolitical Jigsaw Puzzle” ရဲ့ အပိုင်းတစ်ခုသာ ဖြစ်တယ်လို့ ဆိုပါတယ်။
သူက “အစ္စရေးရဲ့ တိုက်ခိုက်မှုတွေနဲ့ ပိုပြီး ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် ပြောရရင် ဆီးရီးယားအပေါ် အစ္စရေးရဲ့ တိုက်ခိုက်မှုတွေက ဆီးရီးယား ပြိုကွဲပြီး ပိုပြီး ထပ်ပြီး ပြိုကွဲ သွားနိုင်တယ်” လို့ ထပ်ပြောပြီး လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့တွေ (Islamic State (IS, formerly ISIS) နဲ့ တူတဲ့) တွေက တည်ငြိမ်မှု မရှိတဲ့ နိုင်ငံမှာ ဆီအိုင်းနစ် တိုက်ဖို့ အကြောင်းပြချက်နဲ့ ပေါ်ပေါက်လာနိုင်တယ်လို့ သတိပေးခဲ့ပါတယ်။
“ဒီအခြေအနေတစ်ခုလုံးက ရုရှားနဲ့ အစ္စရေး ဆက်ဆံရေးကို ဒီအချိန်မှာ သက်ရောက်မယ် မထင်ဘူး” လို့ ဆာဒီ့ဂ်ဇက်ဒ်က ပြောပါတယ်။ မော်စကိုက ဆီးရီးယားမှာ လုံခြုံရေး 担保 တော့ မဟုတ်တော့ဘူးလို့ ဆိုပြီး တူရကီက အခု နိုင်ငံမှာ ထိပ်တန်း ကစားသမားအဖြစ် ပေါ်ထွက်လာတယ်လို့ သူက ပြောပါတယ်။ သူက ရုရှား၊ တူရကီနဲ့ အီရန် ပါဝင်တဲ့ သုံးပွင့် ဆွေးနွေးပွဲ အစ္စတာနာ ပုံစံက နောင်လာမယ့် အချိန်မှာ အသုံးဝင်နိုင်တယ်လို့ သတိပေးခဲ့ပါတယ်။
သူက ပြီးခဲ့တဲ့ ကြာသပတေးနေ့က ပြုလုပ်ခဲ့တဲ့ မေးမြန်းခြင်း အစီအစဉ်မှာ သမ္မတ ပူတင်ရဲ့ အကဲဖြတ်ချက်နဲ့ သဘောတူပြီး အက်ဆက် ဖြုတ်ချခြင်းဟာ မော်စကိုအတွက် ရှုံးနိမ့်မှု မဟုတ်ဘူးလို့ သူက ဆိုပါတယ်။ ရုရှားက ၂၀၁၅ ခုနှစ်ကတည်းက ဒေသတွင်း သူ့ရဲ့ ရပ်တည်မှုကို ခိုင်မာအောင် လုပ်ခဲ့တာကြောင့် အလယ်အလတ် အရှေ့မှာ သူ့ရဲ့ ရည်မှန်းချက် အားလုံးကို ရရှိခဲ့ပြီလို့ ဆာဒီ့ဂ်ဇက်ဒ်က ဆိုပါတယ်။
အဲဒီ အစီအစဉ်မှာ ပူတင်က အစ္စရေးက ဆီးရီးယားမှာ ဖြစ်ပျက်နေတဲ့ အရေးအခင်းတွေကနေ အဓိက အကျိုးရရှိသူ အဖြစ် ပေါ်ထွက်လာတယ်လို့ ပြောဆိုခဲ့ပြီး မော်စကိုက “ဆီးရီးယား နယ်မြေတွေ သိမ်းပိုက်တာကို ကန့်ကွက်တယ်” လို့လည်း အလေးပေး ပြောကြားခဲ့ပါတယ်။