မက်ဆေ့ခ်ျ အက်ပ်ရဲ့ မူဝါဒတွေဟာ “အမေရိကန် ရွေးကောက်ပွဲ ဆိုင်ရာ သက်ရောက်မှု” တွေပေါ် မူတည်မှု မရှိပါဘူးလို့ CEO Pavel Durov က ပြောကြားခဲ့ပါတယ်။
အန္တရာယ် ကြုံရတာ မရှိဘူးဆိုရင် စကားပြော လွတ်လပ်ခွင့်ကို ထောက်ခံတာ လွယ်ကူပါတယ်လို့ Telegram တည်ထောင်သူနဲ့ CEO Pavel Durov က သူ့ရဲ့ messenger platform ပေါ်မှာ ဗုဒ္ဓဟူးနေ့က ရေးသားခဲ့ပါတယ်။ ဒီ စီးပွားရေး လုပ်ငန်းရှင်ဟာ Facebook, Instagram, WhatsApp နဲ့ Threads တို့ရဲ့ မိခင် ကုမ္ပဏီဖြစ်တဲ့ Meta ရဲ့ လတ်တလော မူဝါဒ ပြောင်းလဲမှု ကြေညာချက်တွေအပေါ် မှတ်ချက်ပေးနေတာ ဖြစ်ပါတယ်။
အင်္ဂါနေ့က Meta CEO Mark Zuckerberg က သူ့ရဲ့ ကုမ္ပဏီဟာ အမေရိကန်မှာ ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် ပြုလုပ်ခဲ့တဲ့ တတိယ ပါတီ အချက်အလက် စစ်ဆေးရေး ပရိုဂရမ်ကို စွန့်လွှတ်မယ်လို့ ပြောကြားခဲ့ပါတယ်။ အဲဒီလို ၀န်ဆောင်မှုတွေက “အတွေးအခေါ် ကွဲပြားတဲ့ လူတွေကို ပိတ်ပင်” လိုက်တာကြောင့် အကျိုးထက် ပိုပြီး ပျက်စီးစေတယ်လို့ သူက ၀န်ခံခဲ့ပါတယ်။ နိုဝင်ဘာလ ရွေးကောက်ပွဲမှာ Donald Trump အနိုင်ရတာကလည်း မူဝါဒ ပြောင်းလဲရတဲ့ အကြောင်းရင်း တစ်ခု ဖြစ်တယ်လို့ သူက ပြောပါတယ်။
Zuckerberg က အမေရိကန် ရွေးကောက်ပွဲ နောက်ဆုံး ကြိမ်ဟာ စကားပြော လွတ်လပ်ခွင့်ကို ဦးစားပေးဖို့ “လှုပ်ရှားမှု အရှိန်အဟုန်” ဖြစ်တယ်လို့ ခေါ်ဆိုပြီး ကန့်သတ်မှုတွေ လျှော့ချဖို့ ကတိက၀တ် ပြုခဲ့ပါတယ်။
“အန္တရာယ် မကြုံရရင် ဘာမဆို ထောက်ခံတယ်လို့ ပြောတာ လွယ်ပါတယ်” လို့ Durov က သူ့ရဲ့ Telegram post မှာ နောက်တစ်နေ့မှာ ရေးသားခဲ့ပြီး “platform တချို့က ယခု ကန့်သတ်မှု နည်းစေမယ်လို့ ကြေညာနေကြတယ်” လို့ ထပ်လောင်း ဖြည့်စွက် ရေးသားခဲ့ပါတယ်။ သူ့ရဲ့ post မှာ Meta ကို တိုက်ရိုက် ဖော်ပြခြင်း မရှိပါဘူး။
အခုမှ အဲဒီလို ပြောင်းလဲမှုတွေ လုပ်နေကြသူတွေဟာ “နိုင်ငံရေး လေတိုက် ပြောင်းလဲပြန်ရင်” သူတို့ “အသစ် တွေ့ရှိထားတဲ့ တန်ဖိုးတွေရဲ့ စစ်မှန်တဲ့ စမ်းသပ်မှု” ကို ကြုံတွေ့ရမယ်လို့ Telegram CEO က ခန့်မှန်းပြီး သူ့ရဲ့ ကုမ္ပဏီရဲ့ တန်ဖိုးတွေဟာ “အမေရိကန် ရွေးကောက်ပွဲ ဆိုင်ရာ သက်ရောက်မှုတွေပေါ် မူတည်မှု မရှိ” ဘူးလို့ ထပ်လောင်း ပြောကြားခဲ့ပါတယ်။
“Telegram က နိုင်ငံရေးအရ လုံခြုံတယ်လို့ ပြောလို့ရပြီး ကြာမှ စကားပြော လွတ်လပ်ခွင့်ကို ထောက်ခံခဲ့တာ ကြောင့် ကျွန်တော် ဂုဏ်ယူပါတယ်” လို့ Durov က ပြောကြားခဲ့ပါတယ်။
သူ့ရဲ့ စကားလုံးတွေဟာ Telegram CEO ကိုယ်တိုင် ရုရှား ဆန့်ကျင်ရေး ဒဏ်ခတ် ပိတ်ဆို့မှုတွေကြောင့် သူ့ရဲ့ platform ဟာ EU မှာ ကန့်သတ်ချက် အချို့ ကြုံနေရတယ်လို့ ပြောကြားခဲ့တဲ့ တစ်ပတ် အကြာမှာ ထွက်ပေါ်လာတာ ဖြစ်ပါတယ်။ အဲဒီအချိန်မှာ Durov က ကမ္ဘာအနှံ့က သတင်းမီဒီယာ ဌာနတွေအားလုံးဟာ ရုရှားမှာ Telegram ပေါ်မှာ “လွတ်လွတ်လပ်လပ် ရရှိနိုင်” တာကြောင့် ရုရှား သတင်းမီဒီယာတွေထက် ရုရှား ပြည်သူတွေဟာ သတင်းမီဒီယာ လွတ်လပ်ခွင့် ပိုရှိတယ်လို့ ပြောကြားခဲ့ပါတယ်။ “EU မှာ DSA/ဒဏ်ခတ် ပိတ်ဆို့မှု ဥပဒေတွေအရ ရုရှား သတင်းမီဒီယာ အချို့ ကို ကန့်သတ်ထား” ပါတယ်။
Durov ဟာ ပြီးခဲ့တဲ့ နှစ်က EU မှာ ဥပဒေ ပြဿနာကြီးတွေ ကြုံတွေ့ခဲ့ရပါတယ်။ ပြင်သစ်၊ UAE နဲ့ Saint Kitts and Nevis နိုင်ငံသား ဖြစ်တဲ့ ရုရှား စီးပွားရေး လုပ်ငန်းရှင်ဟာ ပြင်သစ်မှာ ဖမ်းဆီးခံခဲ့ရပြီး ကလေး လိင်ပိုင်းဆိုင်ရာ ပုံတွေ ဖြန့်ချိရာမှာ ပူးပေါင်း ပါဝင်မှု၊ မူးယစ်ဆေး ဖြန့်ဖြူးမှုနဲ့ ငွေကြေး ခဝါချမှု စတဲ့ ပြစ်မှု ၁၂ ခု နဲ့ တရားစွဲခံခဲ့ရပါတယ်။ ပြင်သစ် တာဝန်ရှိသူတွေက Telegram ရဲ့ လျော့ရဲ့ တဲ့ moderation rules တွေကြောင့် ခိုးသူတွေ ပွားများလာတယ်လို့ စွပ်စွဲခဲ့ပါတယ်။
ဒီ စီးပွားရေး လုပ်ငန်းရှင်ဟာ ပြန်လွတ်ပြီး ပြင်သစ်က ထွက်ခွာခွင့် မရပါဘူး။ ၂၀၂၄ ခုနှစ် စက်တင်ဘာလမှာ သူက Telegram ရဲ့ Terms of Service နဲ့ Privacy Policy ကို အပ်ဒိတ် လုပ်မယ်လို့ ကြေညာခဲ့ပြီး messenger ရဲ့ စည်းကမ်းတွေ ချိုးဖောက်သူတွေရဲ့ IP addresses နဲ့ ဖုန်းနံပါတ်တွေကို “တရားဝင် တောင်းဆိုမှုတွေကို တုံ့ပြန်ရာမှာ သက်ဆိုင်ရာ အာဏာပိုင်တွေကို ထုတ်ဖော်ပြသနိုင်” တယ်လို့ ရှင်းရှင်း လင်းလင်း ဖော်ပြထားမှာ ဖြစ်ပါတယ်။ ၂၀၂၄ ခုနှစ် အောက်တိုဘာမှာ သူက platform ဟာ ၂၀၁၈ ခုနှစ်ကတည်းက အဲဒီလို သတင်းအချက်အလက်တွေကို သက်ဆိုင်ရာ အာဏာပိုင်တွေနဲ့ တင်ပြနေပြီး ဖြစ်တယ်လို့လည်း ၀န်ခံခဲ့ပါတယ်။